Czarne dziury od lat fascynują naukowców, ale jednocześnie stanowią jedne z najtrudniejszych do badania obiektów we wszechświecie. Ich grawitacja jest tak ogromna, że nawet światło nie może się z nich wydostać, przez co bezpośrednie obserwacje są praktycznie niemożliwe. Dlatego astronomowie korzystają z różnych technik, by analizować to, co dzieje się w ich otoczeniu. Niedawno zespół badaczy dokonał przełomowego odkrycia, używając zjawiska soczewkowania grawitacyjnego w wyjątkowy sposób.
Podczas obserwacji kwazara RXJ1131-1231, oddalonego od Ziemi o sześć miliardów lat świetlnych, naukowcy zauważyli coś niezwykłego. Zazwyczaj światło kwazara jest powiększane przez galaktykę znajdującą się na jego linii widzenia – to efekt tzw. makrosoczewkowania. Tym razem jednak dodatkowo wystąpiło mikrosoczewkowanie, wywołane przez pojedynczą gwiazdę. W efekcie powstało swoiste „podwójne powiększenie”, które pozwoliło naukowcom zajrzeć jeszcze głębiej w struktury otaczające supermasywną czarną dziurę.
Dzięki temu udało się po raz pierwszy zarejestrować promieniowanie milimetrowe dochodzące z tzw. korony, czyli gorącego torusa gazu i pola magnetycznego otaczającego czarną dziurę. Analizy wskazują, że to promieniowanie nie pochodzi jedynie z pyłu i gazu, ale związane jest z unikalnymi procesami zachodzącymi bardzo blisko horyzontu zdarzeń.
Badanie otoczenia czarnych dziur ma ogromne znaczenie, ponieważ to właśnie one wpływają na ewolucję całych galaktyk. Promieniowanie i pola magnetyczne powstające wokół nich mogą regulować tempo powstawania nowych gwiazd, a nawet kształtować rozkład materii w kosmosie. Teraz, dzięki połączeniu dwóch naturalnych zjawisk – makrosoczewkowania i mikrosoczewkowania – naukowcy otrzymali nowe narzędzie, które może pomóc lepiej zrozumieć, jak czarne dziury wpływają na wszechświat.
Choć badania są na wczesnym etapie, kolejne obserwacje zaplanowano już z użyciem teleskopu Chandra. Być może pozwolą one jeszcze dokładniej określić warunki panujące w pobliżu supermasywnych czarnych dziur i wyjaśnią, jakie mechanizmy kierują ewolucją całych galaktyk.
Źródło: Universe Today
