NASA rozważa umieszczenie na Księżycu gigantycznego interferometru optyczno-ultrafioletowego, który pozwoli na niezwykle precyzyjne obserwacje kosmosu. Nowe badania wykazują, że Artemis-enabled Stellar Imager (AeSI) – sieć 15-30 teleskopów rozmieszczonych na obszarze 1 km – mogłaby zapewnić astronomom wgląd w powierzchnie odległych gwiazd, dyski akrecyjne oraz aktywne jądra galaktyk.
Projekt AeSI zakłada rozmieszczenie na powierzchni Księżyca kilkunastu precyzyjnych teleskopów, które będą zbierać dane i przesyłać je do centralnego modułu przetwarzającego obraz. Księżyc stanowi idealne miejsce dla takich badań – brak atmosfery oznacza brak zakłóceń i konieczności stosowania optyki adaptacyjnej, a niskie temperatury pozwalają na długoterminową stabilność urządzeń.
Celem interferometru będą obserwacje powierzchni pobliskich gwiazd, takich jak Alfa Centauri A, Procyon A czy Sirius A, co pozwoli lepiej zrozumieć dynamikę aktywności magnetycznej gwiazd. Dzięki temu naukowcy mogą uzyskać nowe informacje na temat zjawisk zachodzących na Słońcu. AeSI umożliwi również badanie aktywnych jąder galaktyk, a dokładnie struktur centralnych silników, prędkości wiatrów i roli supermasywnych czarnych dziur. Obserwacje wczesnych etapów supernowych pozwolą monitorować wyrzucaną materię w pierwszych chwilach po eksplozji, co dostarczy kluczowych danych na temat ewolucji masywnych gwiazd. Interferometr będzie mógł także badać dyski akrecyjne wokół nowo narodzonych gwiazd, co pozwoli lepiej poznać procesy formowania planet i układów planetarnych.
Mimo licznych zalet, projekt wymaga rozwiązania kilku kluczowych problemów. Transport na Księżyc i rozmieszczenie teleskopów to ogromne wyzwanie logistyczne, które będzie wymagało zaawansowanej robotyki i współpracy astronautów programu Artemis. Księżycowy pył i sejsmiczne drgania mogą wpływać na stabilność instrumentów, wymagając nowoczesnych systemów kompensacji. Zasilanie i transmisja danych to kolejna kwestia wymagająca opracowania efektywnego systemu energetycznego i komunikacyjnego, który pozwoli na przesyłanie ogromnych ilości informacji z Księżyca na Ziemię.
Obecnie projekt znajduje się na etapie badań koncepcyjnych finansowanych przez NASA Innovative Advanced Concepts (NIAC). Realizacja misji jest uzależniona od postępów programu Artemis, który ma na celu stworzenie infrastruktury księżycowej. Pierwsza załogowa misja Artemis-3 planowana jest na 2026 rok, jednak umieszczenie interferometru na Księżycu może nastąpić dopiero w latach 2040. Jeśli projekt dojdzie do skutku, może stać się najpotężniejszym narzędziem astronomicznym w historii, pozwalającym na niezwykle precyzyjne obserwacje gwiazd, czarnych dziur i galaktyk.
Źródło: Universe Today
