Paranoja, często traktowana jako irracjonalne lub przesadzone poczucie zagrożenia, wywodzi się z bardzo racjonalnej zdolności do zachowania czujności w chaotycznym środowisku. Szybkie przystosowanie się może zapewnić nam przetrwanie, gdy okoliczności się zmieniają. Jednak w skrajnych przypadkach, urojenia dotyczące złych intencji innych mogą izolować społecznie, odbierając ludziom zdolność do utrzymywania zdrowych relacji i pracy.

Aby lepiej zrozumieć, dlaczego niektóre mózgi bardziej „skaczą na widok cienia” niż inne, zespół badaczy z Uniwersytetu Yale, pod kierownictwem psychiatrów Praveena Suthaharana i Summer Thompson, przeanalizował wyniki prostego testu przeprowadzonego na grupie samców makaków rezusów i ludzkich ochotników.

Test zwany probabilistycznym odwróceniem uczenia (PRL) polegał na wyborze symbolu z szansą na nagrodę – jedzenia dla małp i punktów dla ludzi. Różne symbole dawały różne szanse sukcesu, a badani musieli nauczyć się, który symbol najprawdopodobniej przyniesie nagrodę. Po połowie prób, wyniki zostały odwrócone, co zmieniało najkorzystniejszy symbol na ten najmniej korzystny.

Sześć z 20 makaków przeszło wcześniej zabieg neurologiczny, który wpłynął na ich jądra wzgórza grzbietowego – obszar związany z planowaniem i myśleniem abstrakcyjnym – lub na obszar w korze przedczołowej związany z podejmowaniem decyzji. Ludzkich ochotników poproszono o wypełnienie kwestionariusza oceniającego poziom paranoi oraz drugiego dotyczącego oznak depresji.

Analizując zachowania małp i ludzi przed i po zmianie wyników testu oraz porównując je z wynikami ankiet, zespół mógł ocenić, które obszary mózgu wpływają na zdolność do nawigowania w zmiennym środowisku gry. Dane wskazały, że zarówno magnocelularne jądro środkowe wzgórza (MDmc), jak i lokalizacje w korze oczodołowej wpływały na zachowania małp po zmianie testu, w subtelnie różny sposób.

Małpy z uszkodzonymi obszarami Walkera (kora oczodołowa) ignorowały nagłą utratę nagród i uparcie wybierały „wygrywający” symbol. Z kolei te z uszkodzonym MDmc często zmieniały symbole, nawet po odkryciu nowego, „wysoko szansowego” symbolu, jakby podejrzewały, że system jest przeciwko nim. To zachowanie było podobne do zachowania ludzi z wyższym poziomem paranoi według ankiet.

Choć urojenia i akty paranoi są złożonymi zachowaniami angażującymi różne obszary mózgu, znalezienie związku między konkretnym obszarem a zmiennym podejmowaniem decyzji może pomóc w przyszłych badaniach i prowadzić do nowych terapii. „Może w przyszłości będziemy mogli znaleźć nowe sposoby na zmniejszenie paranoi u ludzi” – mówi Steve Chang.

Źródło: Science Alert