Grąbczyn, niewielka wieś położona w malowniczej okolicy gminy Szczecinek, skrywa fascynującą historię i archeologiczne tajemnice. Otoczona jeziorem Wierzchowo, miejscowość ta jest domem dla grodziska wczesnośredniowiecznego datowanego na IX-X/XI wiek.
Przez wiele lat to grodzisko w Grąbczynie pozostawało niedostatecznie zbadane, nie przyciągając uwagi naukowców. Dotychczas przeprowadzono jedynie badania powierzchniowe, a w latach 60. XX wieku wykonano plan warstwicowy oraz przeprowadzono wykopaliska na mniejszą skalę w kwadratowych wykopach o długości jednego metra.
Jednakże, od dwóch lat archeolodzy z Uniwersytetu Gdańskiego podjęli współpracę z Gminą Szczecinek, co zaowocowało wieloma nowymi odkryciami. Tegoroczny sezon wykopalisk okazał się niezwykle obfity w znaleziska. Badacze koncentrowali się m.in. na podstawie głównego wału otaczającego średniowieczne grodzisko. Odkryli ślady po dawnych paleniskach, brukach kamiennych i jamach, których funkcje są jeszcze nieznane. Szczególnie imponująca jest liczba artefaktów świadczących o obecności człowieka na tym terenie już 6 tys. lat temu, w okresie przejścia między epokami brązu i żelaza. Chodzi tu głównie o narzędzia krzemienne.
Podczas prezentacji podsumowującej tegoroczne badania, dr Kamil Niedziółka przedstawił dwie teorie dotyczące powstania wałów otaczających to miejsce. Mogą one być rezultatem działań ludzi już 6 tys. lat temu, kiedy pierwsi osadnicy ze społeczeństwa łowców-zbieraczy dotarli na ten teren. Alternatywnie, wały mogły zostać zbudowane znacznie później, w okresie średniowiecza. Dokładna data powstania tych umocnień pozostaje jeszcze nieznana, jednak przyszłe badania skupią się na odkryciu ich genezy.
Badania w sezonach letnich 2022 i 2023 przeprowadzane były również przez studentów i absolwentów Instytutu Archeologii UG. W tym roku do zespołu dołączył także Mateusz Zacharewicz z Muzeum Regionalnego w Szczecinku. Ponadto, w badaniach udział wzięli dr Joanna Święta-Musznicka z Pracowni Paleoekologii i Archeobotaniki UG, zajmująca się pobieraniem próbek archeobotanicznych, oraz dr Mateusz Krupski z Instytutu Nauk o Glebie, Żywieniu Roślin i Ochrony Środowiska UP we Wrocławiu, odpowiedzialny za próbki gleboznawcze. Prof. Piotr Kittel z Katedry Geologii i Geomorfologii Uniwersytetu Łódzkiego przeprowadził w Grąbczynie odwierty geologiczne.
